New York – Jean Paul Gaultier, de Parijse ontwerper die bekend staat om
het dragen van een kilt met korte achter- en zijkanten, creëerde in 1994
JPG by Gaultier. Het was de eerste modecollectie die het idee van
genderneutraliteit (waarbij geen onderscheid wordt gemaakt tussen man en
vrouw) promootte – sinds de space age jaren ‘60 waarin
genderneutrale kleding werd gedefinieerd door kaalgeschoren hoofden en
matchende synthetische jumpsuits bij zowel mannen als vrouwen. Een
decennium later sponsort Gaultier de tentoonstelling ‘Braveheart: Men in
Skirts’ in het Costume Institute of New York’s Metropolitan Museum of
Art.
Gender non-conformiteit. Het lijkt hét modewoord in de huidige mode
industrie. Maar voordat merchandisers ons man buns en
boyfriend blazers voorschotelden, Billy Porter op de rode loper
poseerde, het woord queer werd gedefinieerd en mannelijkheid als
‘giftig’ werd bestempeld, zijn er altijd mensen geweest die zich
tegenstrijdig met de traditionele genderrollen gedroegen. Of mensen nu het
doel hadden zichzelf opnieuw uit te willen vinden, gewoon rebels te zijn of
om uit hun dak te willen gaan op de dansvloer; Gender non-conformiteit is
al eeuwenoud.
Naar aanleiding van de gestage opkomst van uniseks-kleding en de opening
van de tentoonstelling ‘Gender Bending Fashion’ in het Museum of Fine Arts
in Boston (in de VS), waarin de relatie tussen mode en gender wordt
onderzocht, heeft FashionUnited de acht meest invloedrijke pioniers op het
gebied van genderneutraliteit op een rij gezet. Het gaat van subtiele
code-veranderingen tot volslagen flamboyance.
Jeanne d’Arc
Deze zegevierende, vrouwelijke krijger gekleed in een mannelijk harnas,
die een martelaar wordt genoemd vanwege haar visie, stond vroeger symbool
voor de hedendaagse feministen en strijders voor sociale rechtvaardigheid.
Deze groepen voelen zich verbonden met haar heldendom en kracht. Er waren
discussies gaande over het geslacht van de vervolgde Maid of Orleans, die
in 1431 door de Engelsen werd geëxecuteerd en op de brandstapel werd
verbrand. Volgens de legende geloofde Jeanne d’Arc dat een voorkomen als
man in overeenstemming was met Gods wil. Ze werd belasterd als een heks,
een ketter. Dit verhaal deelt gelijkenissen met de hedendaagse LGBTQ+
strijd, en heeft ontwerpers als John Galliano en Alexander McQueen, en
modefotografen als Tim Walker en Herb Ritts geïnspireerd.
Patti Smith
In haar memoires Just Kids beschrijft Patti Smith haar
zoektocht naar identiteit en zelfexpressie. Ze doet dat door middel van
poëzie, schetsen, fotografie en muziek. Haar zelfontplooiing en uitdraging
van genderneutraliteit komen naar voren op de cover van haar
Horses-album uit 1975, gefotografeerd door Robert Mapplethorpe.
Gekleed in een wit heren overhemd met open hals en opgestroopte mouwen, een
zwarte stropdas, een blazer over de schouder en een zwarte broek, ziet ze
eruit als een man, maar straalt ze moeiteloos vrouwelijke emancipatie uit.
Niet alleen was ze de kostwinner in haar relatie met Mapplethorpe, ook was
ze in de zeventiger jaren leadzangeres van een band, in een toen door
mannen gedomineerde punktijd in New York City. Ze vertelde eens over de
moeilijkheden die ze ervaarde om bandleden te vinden die er niet voor
terugdeinsden om achter een vrouw te staan. Smith inspireerde ontwerpers en
merken van Hedi Slimane tot Dior, Saint Laurent en Céline.
Katharine Hepburn
Katharine Hepburn’s blazers met schoudervulling, wijde pantalons en
loafers gaven haar een nonchalante uitstraling, zowel achter de schermen
als op het doek. Dat was in een tijd dat zo’n soort look als
onorthodox werd beschouwd voor vrouwen – Claridge’s Hotel London verbood
haar in 1951 zelfs om een wijde broek te dragen in de lobby. Met het gemak
waarmee ze herenmode-klassiekers combineerde, op zowel een sportieve als
provocerende manier, maakte ze de weg vrij voor Diane Keaton’s Annie Hall
en Mary Kate en Ashley Olsen’s The Row. Ze was een vrije geest met een
passie voor tennis, golf en cricket, en verklaarde ooit: “Als je aan alle
regels voldoet, mis je al het plezier”. Maar in 1935, toen ze haar haren
knipte voor een rol in de film Sylvia Scarlett, die uiteindelijk
flopte, was ze ineens niet meer populair bij het publiek.
Boy George
Toen Boy George begin de jaren tachtig opdook, met zijn grafische
make-up, gekleurde linten in zijn haar en een soulvolle stem, worstelde men
om zijn stijl te plaatsen. Zijn dikke wenkbrauwen, kleurrijke kimono’s,
piratenhoeden en bedeesde glimlach waren bedoeld om mensen te verbijsteren.
Hij verklaarde eens: “Ik kijk terug naar mezelf als 19-jarige en ik zal
nooit meer doen wat ik toen deed! Ik was zo brutaal, zo zelfverzekerd, zo
onverschrokken in zekere zin. En onthoud, de wereld was toen zeer
agressief. Men zou je in je gezicht slaan [omdat je er anders uitziet] – en
dat maakte ik zelf vaak mee.” Boy George werd aanvankelijk gespot door
muziekondernemer Malcolm McLaren en daarna door Vivienne Westwood, en werd
een vaste gast bij de Londense nachtclub Blitz. Hoedenmaker Stephen Jones
en de jonge John Galliano kwamen daar ook regelmatig om te dansen. “Het was
een cruciale ervaring voor mij om samen met andere creatieve mensen zoals
Boy George te zijn,” zei Galliano. Het werd al vroeg vastgesteld dat Boy
George modegeschiedenis zou gaan schrijven.
Marlene Dietrich
“Ik ben een heer in hart en nieren,” zei Dietrich ooit, die bekend werd
om haar gewaagde mannelijke outfits, een hoed en een walm van
sigarettenrook. Het hart van deze ‘heer’ werd tentoongesteld in de film
Morocco uit 1930, waarin Dietrich een vrouwelijk lid van het
publiek op de mond kust. Vijftig jaar later imiteert Madonna haar stijl
door Britney Spears op het podium te kussen. Dietrich werd in 1933 bij haar
aankomst in Parijs door de Franse politie bedreigd met een arrestatie
vanwege haar karakteristieke, wijde, mannelijke broek. Deze was verboden
voor vrouwen, maar Dietrich droeg hem toch. Haar affaires met vrouwen in de
jaren ‘40 en ‘50 weerspiegelden een zelfde soort dapperheid, die ze ook
toonde door uit Nazi-Duitsland te ontsnappen en slechts terug te keren om
het Amerikaanse leger te entertainen. Haar kijk op genderneutraliteit werd
vastgelegd door grote modefotografen als Irving Penn, Richard Avedon, Eve
Arnold en Cecil Beaton, en heeft ontwerpgrootheden als Giorgio Armani en
Yves Saint Laurent geïnspireerd.
Dietrich merkte ooit op: “Glamour biedt zekerheid. Het is een soort
wetenschap dat je op elke manier mogelijk in orde bent, zowel mentaal als
fysiek, en dat je, ongeacht de situatie, gelijk bent.”
David Bowie
Door de jaren heen geeft David Bowie met zijn voorkomen een knipoog naar
de stijlen van Marlene Dietrich en Katherine Hepburn. Het zijn echter zijn
personage Ziggy Stardust, gekleed in een gebreid gympak van Kansai Yamamoto
en op hoge hakken, en zijn verschijning in een Mr Fish-jurk op de cover van
zijn single The Man Who Sold The World, die ervoor hebben gezorgd
dat Bowie nog steeds het gesprek over genderneutraliteit domineert. In de
video voor ‘Boys Keep Swinging’ was hij gekleed als een drag. Hij
veegde zijn lippenstift af aan zijn hand en dit werd een iconische actie
die drie decennia later werd geïmiteerd door zangeres Lorde tijdens de
American Music Awards. Bowie blijft een baken voor mannen met twijfels over
hun geslacht. Zij ontdekten hem echter pas na zijn dood op die manier. Hij
plaatste mutatie, prestaties en emotie centraal in zijn persoonlijke
stijl.
Candy Darling
Actrice Candy Darling, die vereeuwigd was in ‘Candy Says’ van
Velvet Underground en Lou Reed’s ‘Walk on the Wild Side’, is een
belangrijk figuur in de late zestiger, vroege zeventiger jaren.
Voornamelijk in het nachtclub leven van Manhattan, en in Warhol’s bedrijf
als één van zijn Superstars. Darling speelde in Flesh uit 1968 en
Women in Revolt uit 1971. Warhol blijft voornamelijk aanwezig in
het collectieve geheugen van de mode, onder andere als gevolg van de vele
verwijzingen die Raf Simons in zijn Calvin Klein-collecties naar hem
maakte, maar de glitterende peroxide godin met ene Uma Thurman-achtige
uitstraling blijft in zijn schaduw staan. Dat zal echter niet lang duren,
aangezien een biografische film over Darling in de maak is.
Orlando
Virginia Woolf’s roman uit 1928, over een eeuw-durende reis van een
edelman van Elizabethaans Engeland naar de moderne tijd waarin ‘hij’ een
‘zij’ werd, werd in 1992 verfilmd in Hollywood. De modewereld was verbaasd
bij het zien van Tilda Swinton als het hoofdpersonage. De film was een
meesterlijke samensmelting van Woolf’s baanbrekende materiaal en de
adembenemende casting – kijk naar Quentin Crisp in de rol van Queen
Elizabeth I. Swinton heeft de traditionele rollen van man en vrouw weten te
doorbreken tijdens haar carrière, waardoor ze op de internationale lijsten
van best geklede mensen terechtkwam, in een videoclip van David Bowie
voorkwam en een rol als muze van het Nederlandse ontwerpduo Viktor & Rolf
speelde.
Moderedacteur Jackie Mallon geeft ook les aan de faculteit van
diverse modeprogramma’s in New York en is de schrijfster van ‘Silk for the
Feed Dogs’, een roman die zich afspeelt in de internationale
modeindustrie.
Van onze Amerikaanse correspondent. Dit artikel verscheen eerder op
FashionUnited COM. Vertaling en bewerking vanuit het Engels: Tessa
Guntlisbergen.
Beeld: Joan of Arc miniatuur tussen 1450 en 1500, oil on parchment,
Archives Nationales; Publicity still of Katharine Hepburn in the 1942 film
”Woman of the Year,’’ David Bowie shooting his video for Rebel Rebel in
AVRO’s TopPop in 1974, Licentie afbeeldingen Beeld
en Geluidwiki, Boy George performing at Ronnie Scott’s in London 2001 by
Jessica Hansson, Marlene Dietrich with top hat in Morocco (film) 1930,
Josef von Sternberg, director, Paramount Pictures, all Wikimedia Commons,
Screenshot of Orlando directed by Sally Potter
Bron: Fashion United
